Bestaat Eetverslaving? En Hoe Werkt Dat Dan?

Beloning in je hersenen

Het lichaam heeft een eigen beloningssysteem. In je hersenen bestaan stoffen, endocannabinoiden genaamd, die zijn opgebouwd uit o.a. dopamine of serotonine en een vetachtige component. Dit vet komt uit ons eetpatroon.

Als de endocannabinoiden in je hersenen worden vrijgemaakt voelt dat als een beloning. Het zorgt ervoor dat o.a. de smaak intenser wordt. Dat maakt dus ook dat je door wil eten, want het voelt zo goed. In vetweefsel stimuleren de endocannabinoïden de opname van vet en ze remmen de verzadiging in je darmen. Het stimuleert je om te gaan eten en te blijven eten.

Als je vaak dit positieve beloningseffect wil ervaren heb je grotere kans dat je te zwaar wordt, maar ook dat je een lichte eetverslaving ontwikkelt om telkens hetzelfde effect te kunnen ervaren. (Li et al, 2011)

De beloning die voedingsmiddelen geven kan doorslaggevend zijn in het eten van aangename lekkere producten, ook al geven je hormonen aan dat er geen energietekort is (Kenny et al, 2011).

Wat gebeurt er als je overgewicht hebt?

Bij mensen met overgewicht wordt meer leptine afgegeven dan bij mensen met gezond gewicht, maar de gevoeligheid van je lichaam voor leptine neemt af. Daarnaast verstoort leptine het beloningssysteem van dopamine, wat ervoor zorgt dat je meer van hetzelfde lekkere eten moet eten om een goed gevoel te krijgen. (Yildiz et al 2004, Rosenbaum et al 2008, Blumenthal et al 2010, Kenny et al, 2011).

Als je vaker lekker eten eet dat het beloningssysteem activeert, wordt ook het effect van dopamine minder sterk. Beide processen stimuleren dus dat je meer gaat eten.

Wat gebeurt er als je afvalt?

Na fors gewichtsverlies wordt er minder leptine afgegeven omdat er minder vetmassa in het lichaam aanwezig is. Dat kan zorgen dat men een groter hongergevoel ervaart en dat er meer gegeten moet worden om hetzelfde beloningsgevoel te krijgen (Yildiz et al 2004, Rosenbaum et al 2008, Blumenthal et al, 2010).

Toch hoeft dit je er niet van te weerhouden om af te vallen. Er is onderzoek dat erop duidt dat de processen in de hersenen zich normaliseren na gewichtsverlies. Dit betekent dat de reactie op eten minder sterk is en dat de beloning normaler wordt. Hier wordt nog meer onderzoek naar gedaan. Hopelijk geeft dit in de toekomst nog meer inzicht in de mogelijkheden om blijvend af te vallen. (Szabo-Reed et al 2015, Rosenbaum et al, 2008).

Bestaat eetverslaving?

Nu we meer zicht hebben op de hormonen en de processen in de hersenen kunnen we ook iets meer zeggen over de mogelijkheid van eetverslaving.

Je zou onderscheid kunnen maken tussen een (fysieke) verslaving en (geestelijke) gewenning. Bij een verslaving is sprake van ontwenningsverschijnselen als je met het verslavende gedrag stopt, bij gewenning is dat niet het geval. Daarom is bij voeding en eetgedrag vooral sprake van gewenning.

Zoals hierboven beschreven zijn er een aantal spijsverteringshormonen in je lichaam die ook in verband staan met het beloningssysteem in je hersenen. Als je aankomt of overgewicht hebt is de kans aanwezig dat je meer gaat eten om dezelfde beloning te ervaren. Dit zou je kunnen beschouwen als een eetverslaving.

Als je bent afgevallen is er een kans dat je daarna meer hongergevoelens ervaart. Dit kan dus voelen als een eetverslaving, want je ervaart meer honger en als het niet lukt om daar weerstand tegen te bieden eet je ook meer.

Als je eetverslaving iets ruimer neemt dan alleen de beloning in je hersenen, zou je kunnen zeggen dat je ook fysiek verslaafd kunt raken aan suiker. In het artikel suikerdip kun je lezen dat je na het eten van een suikerrijk product een suikerpiek kan ervaren. Na deze suikerpiek volgt vaak een suikerdip waarbij je je trillerig voelt en je lichaam vraagt om nieuwe energie (=suiker).

Ondanks dat dit geen letterlijke verslaving is kan het wel zijn dat het eten van suiker ervoor zorgt dat je nog meer suiker gaat eten als gevolg van de suikerdip. Dus ondanks dat er geen sprake is van een beloning in je hersenen, ontstaat er wel een zekere afhankelijkheid van suiker.

Gelukkig ontstaan er geen afkickverschijnselen als je ermee stopt. Dus probeer deze suikerschommelingen te voorkomen door vooral onbewerkte (koolhydraat)producten te eten in plaats van suikers.

Al met al zou je kunnen zeggen dat er uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er indicaties zijn dat eten verslavend kan werken. Als we naar de praktijk kijken, onder andere bij onze Bootcamps, zijn wij er van overtuigd dat bij sommige deelnemers verslavingsaspecten een rol spelen in hun gedrag.

Echter, het maken van gezonde keuzes en een beperkte energie-inname kan waarschijnlijk zorgen dat de verslaving minder sterk wordt of over gaat.