Hoewel we nog veel aspecten niet weten over slaap, weten we wel dat dieren net als mensen slaap nodig hebben. Wat gebeurt er als je besluit te stoppen met slapen?

Test met ratten…

Je kunt dit testen. Je zet een rat individueel op een draaischijf, die zich boven een bak water bevindt. Als de rat in slaap valt, draai je de schijf, zodat het arme beestje moet opstaan en tegen de draairichting van de schijf moet lopen. Stopt het beestje dan valt hij in de bak water en dat voelt als de doodstraf.

Bizar experiment.

Het is uitgevoerd, gelukkig niet zo vaak heb ik begrepen, want het is niet zo’n ‘fijne’ test.

De arme beestjes verloren veel gewicht, hun vacht werd vaal, haren vielen uit, en er ontwikkelden zich zweren op de staart. Uiteindelijk volgde binnen 11 tot 32 dagen de dood.

Opmerkelijk: na de dood kan autopsie niks bijzonders in het lijf van het beestje opmerken.

Ook met kakkerlakken en fruitvliegjes blijkt het; stoppen met slapen leidt tot de dood.

Weinig slaap voor mensen

Nu zijn er wel een paar gekke verhalen over mensen die heel weinig hebben geslapen. Giel Beelen heeft bijvoorbeeld een record neergezet door 198 uur radio te maken zonder te slapen.

Hoewel Giel zijn poging respectabel is, kun je het niet volledig vergelijken met 198 uur ‘niet’ slapen. Er was geen draaischijf die ging draaien, en hij heeft vast wel een paar ‘mini-slaapjes’ kunnen maken tijdens de commercials…

Er is weinig onderzoek gedaan bij mensen naar extreme slaaptekorten, omdat ze gelukkig niet veel voorkomen. Toch vond ik er één; Dr T. Max beschrijft in zijn boek ‘The Family That Couldn’t sleep: A Medical Mystery’ de lotgevallen van een Italiaanse familie die is verdoemd met een erfelijke, fatale slapeloosheid. Familieleden met de verkeerde genen krijgen op middelbare leeftijd te maken met een onoverkomelijke slapeloosheid.

Dr. T. Max beschrijft wat er gebeurt. Ze zweten, trillen, en kunnen niet meer op hun benen staan, ze belanden in een coma en overlijden na een jaar.

Erg droevig, maar gelukkig hebben de meeste mensen alleen last van te weinig slaapuren en geen extreme slaaptekorten.

We weten tegenwoordig beter wat structureel weinig slaap met een mens doet. Het brengt nogal een lading risico’s en effecten met zich mee die zich langzaam opstapelen:

Te weinig slaap heeft verband met, of is een oorzaak voor:

• Hart- en vaatziektes
• Hartfalen
• Verminderde longfunctie
• Stofwisselingsproblemen
• Veranderingen in de hormoonhuishouding, o.a. negatief effect op Ghreline (hongerhormoon), Leptine (stilt hongergevoel en Cortisol (stresshormoon)
• Problemen met het immuunsysteem
• Vermindering of toename eetlust
• Pijnbeleving
• Gewichtstoename
• Diabetes, mede als gevolg van de mindere gevoeligheid voor insuline
• Hoge bloeddruk
• Hartziektes
• Virale infecties zoals verkoudheid
• Depressies
• Vroegtijdige sterfte
• Verminderde geheugenfuncties
• Verminderde hersenontwikkeling
• Verminderd ruimtelijk inzicht

Al met al is de conclusie eenduidig: het lichaam wordt ziek als het hoofd te weinig kan rusten en de hersenen presteren minder met te weinig rust.

Het is dus niet voor niets dat de Gemeente Amsterdam heeft gezegd dat één van de drie essentiële pijlers om aan te pakken bij kinderen met obesitas en overgewicht, slaap is. Verder zijn voeding en beweging belangrijke pijlers.

Het ironische aan dit probleem omtrent slaap is; we gaan minder slapen om meer voor elkaar te krijgen, maar in feite ruil je jouw tijd dat je wakker bent in voor verminderde prestaties en verminderde gezondheid.

Tenminste, dat geldt voor de typische 21e eeuwse kenniswerkers. Voor meer fysieke werkzaamheden gaat de prestatie-achteruitgang minder op.

Het kost ook op korte termijn harde euro’s voor de maatschappij. In de Verenigde Staten zijn er studies die de kosten van deze slaapdeprivatie schatten op zo’n 11 arbeidsdagen per jaar als gevolg van verzuim. Het effect op de kwaliteit van leven, verminderde productiviteit en kosten ten gevolge van de gezondheidsrisico’s zijn daar niet bij meegenomen.